Edukacja jest istotnym filarem misji Forum Dialogu, ukierunkowanej na budowanie społeczeństwa obywatelskiego, zaangażowanego w dialog polsko-żydowski. Wiemy, że podstawą do budowania lepszej przyszłości jest prawdziwa konfrontacja z trudną przeszłością. Dlatego w 2021 roku nasze działania edukacyjne koncentrowały się na wspieraniu uczniów i nauczycieli w odkrywaniu i przywracaniu pamięci o żydowskim dziedzictwie ich miejscowości, a także przeciwdziałaniu antysemityzmowi.
Program Szkoła Dialogu w 2021 roku odbył się w 29 szkołach w całym kraju. Elastyczna forma cyklu warsztatów, przeformułowana w 2020 roku w odpowiedzi na konieczność zdalnego nauczania, pozwoliła nam dostosować się do zmieniającej się sytuacji epidemicznej. Semestr wiosenny był prowadzony przez edukatorów i edukatorki Forum w pełni zdalnie. Jesienią, po ponownym otwarciu szkół, powróciliśmy do spotkań z uczniami w klasach, przeplatając je, w razie potrzeby, warsztatami zdalnymi.
Nie tylko my siebie uświadomiliśmy, ale także naszych rodziców, rodzinę i znajomych. Myślę, że sam fakt, że nasza klasa w tym uczestniczy działa też na inne młode osoby. Między znajomymi się rozmawia. Dzięki temu, że my wzięliśmy udział, to oni też mogli się dowiedzieć różnych rzeczy.
Aleksandra, uczestniczka programu Szkoła Dialogu z Białej Podlaskiej
Wysiłek i determinacja uczniów uczestniczących w programie Szkoła Dialogu zaowocowały wycieczkami szlakiem żydowskich mieszkańców ich miejscowości, a także innymi inicjatywami podtrzymującymi pamięć o historii i kulturze żydowskiej. Uczniowie z Białej Podlaskiej przygotowali happening uliczny, który polegał na oznaczaniu miejsc związanych z lokalną społecznością żydowską przed i w trakcie Zagłady. Spotkali się także z potomkami bialskich Żydów z Izraela. W Otwocku uczniowie wydali wirtualny przewodnik wraz z wycieczką online, a w Bóbrce powstał film ukazujący żydowską historię regionu, zawierający wywiady ze świadkami historii. Uczniowie z Kalisza podczas realizacji projektu musieli również skonfrontować się z antysemickimi postawami w swoim bezpośrednim otoczeniu w obliczu antysemickiego incydentu, który miał miejsce w ich mieście i rozniósł się szerokim echem. Działania uczniów, wsparte przez władze miejskie okazały się pozytywną odpowiedzią i lekcją tolerancji po tym wydarzeniu.
W 2021 roku tytuł Szkoły Dialogu otrzymało 28 szkół:
- Biała Podlaska
- Biłgoraj
- Bóbrka
- Bydgoszcz
- Ciechanów
- Czersk
- Dąbrowa Górnicza
- Gidle
- Kadzidło
- Kalisz
- Koronowo
- Kutno
- Mysłowice
- Otwock
- Ożarów
- Płońsk
- Rzeszów
- Stąporków
- Szamotuły
- Świdnik
- Tuczno
- Warta
- Wińsko
- Włodawa
- Wołomin
- Zgorzelec
- Zielonki
W 2021 roku program Szkoła Dialogu był współfinansowany przez Friends of the Forum, Conference on Jewish Material Claims Against Germany oraz darczyńców indywidualnych i instytucjonalnych z Polski i zagranicy. Projekt realizowany z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.
Przyświecały mi trzy cele związane z tym projektem. Pierwszy to taki, by ich zachęcić do nauki historii w inny sposób niż jest to w programach, które musimy realizować, czyli książka i musimy zrobić to, co jest w książce. Drugi, to taki, żeby pokazać im, że potrafią, żeby ich zmobilizować jako grupę, i że staną się odkrywcami. Będą mogli tę swoją wiedzę przekazywać kolegom i koleżankom. A trzecia rzecz, to chciałem im pokazać, że jest coś w życiu niesamowicie ważnego, jak tolerancja.
Tadeusz Karczewski, nauczyciel historii, Szkoła Podstawowa im. Konstytucji 3 Maja w Kaliszu
Okoliczności pandemiczne okazały się sprzyjające kreatywności także w innych obszarach naszych działań skierowanych do młodzieży. Tradycyjna Gala Szkoły Dialogu przekształciła się w krótkometrażowy film animowany stworzony przez uznaną ilustratorkę Olę Szmidę. Film inspirowany różnorodnością projektów upamiętniających uczniów pokazuje, jak poznawanie historii prowadzi do samopoznania u młodych ludzi.
W 2021 roku Forum Dialogu nagrodziło trzy szkoły za najlepsze projekty upamiętniające stworzone przez uczniów Szkoły Dialogu w 2020 roku:
- Zespół Szkół Energetycznych i Transportowych w Chełmie
- Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej w Dynowie
- II Liceum Ogólnokształcące im. Emilii Plater w Sosnowcu
Trzy szkoły uczestniczące w programie otrzymały wyróżnienia za swoje projekty:
- Szkoła Podstawowa nr 6 im. Jana Pawła II w Kraśniku
- Zespół Szkół Usług i Przedsiębiorczości w Płocku
- Szkoła Podstawowa im. Adama Borysa w Witkowie
Adam Bodnar, ówczesny Rzecznik Praw Obywatelskich w Polsce, uhonorował pracę uczniów w okolicznościowym nagraniu. W swoim krótkim przemówieniu podkreślił, jak ważne jest podtrzymywanie pamięci o polskich Żydach przez młodzież i nauczycieli.
Ta pamięć o przeszłości jest ważna, aby współcześnie walczyć z różnymi przejawami antysemityzmu, ksenofobii, czy także homofobii. Bardzo Państwu za takie uwrażliwienie dziękuję.
Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich w Polsce
Wydarzenie było współfinansowane przez Dutch Jewish Humanitarian Fund, Friends of the Forum, jak również darczyńców w Polsce i za granicą. Jesteśmy również wdzięczni instytucjom i firmom, które wsparły nas rzeczowo.
Niezwykłe rezultaty programu Szkoła Dialogu nie byłyby możliwe bez edukatorów i edukatorek Forum, których doświadczenie i wiedza są kluczowe w edukacji młodzieży o historii i kulturze polsko-żydowskiej. Ich pasja i zaangażowanie w program oraz gotowość do prowadzenia warsztatów online i offline są niezwykle cenne. W 2021 roku zorganizowaliśmy warsztaty internetowe dla edukatorów, aby przygotować ich do lepszego zrozumienia potrzeb młodych ludzi w realiach cyfrowych.
Aby zapewnić trwałe rezultaty naszych działań edukacyjnych w miastach w całej Polsce, w 2021 roku zintensyfikowaliśmy działania skierowane do nauczycieli i nauczycielek. Oprócz specjalnego przesyłania newslettera informującego o wydarzeniach organizowanych przez Forum i inne instytucje, zaprosiliśmy ich do zapoznania się z różnymi narzędziami do inspirującego nauczania o historii i kulturze Żydów.
W 2021 roku Forum kontynuowało współpracę z twórcami filmu „Kto napisze naszą historię” w reżyserii Roberty Grossman przedstawiającego historię Archiwum Ringelbluma. Wiosną zorganizowaliśmy cztery warsztaty online dla nauczycieli na temat tego, jak twórczo i empatycznie korzystać ze źródeł archiwalnych i artefaktów na zajęciach. Kontynuowaliśmy także szkolenie nauczycieli dotyczące scenariuszy zajęć przygotowanych na podstawie skróconej wersji filmu. Działania edukacyjne związane z filmem „Kto napisze naszą historię” były możliwe dzięki wsparciu Al and Gayle Berg Family Foundation.
Dla nauczycieli zainteresowanych pogłębianiem wiedzy o kulturze żydowskiej i zdobywaniem nowych narzędzi do edukacji o Zagładzie przygotowaliśmy specjalną ofertę warsztatów na temat historii i znaczenia kulturowego cmentarzy żydowskich w Polsce, a także wykorzystania w klasie świadectw ocalałych z Zagłady zgromadzonych w archiwum USC Shoah Foundation. Dzięki współpracy Forum z HBO, przekazaliśmy także nauczycielom scenariusz lekcji oparty na filmie dokumentalnym „Numer na ramieniu pradziadka” przedstawiającym relacje dziecka z jego pradziadkiem.